De Eesjte Sjöddel


Van emes dae sjterk is en goud taege ’n sjteutje kènt wurt gezag: “hae vilt neit van d’n eesjte sjöddel.” ’t Woord sjöddele haet allich alles van doon mit ’t wirkwoord schudden in ós standaardtaal. Vrie vertaald kump dat hie op neier dat van ’t fruit dat te riepe hink, de minste kwaliteit bie ’ne sjtevige wèndj van de boum vilt. Neit goud veur de plök zogezag en daoróm neit zo gunstig veur de fruittelesj. Mer dat wurt veur ós pas vervaelend es d’n ougs taegevilt en de eppel en paere flink get meer koste in de winkel.

Noe vènje veer dat neit zo erg, veer blieve aevegoud fruit aete. Aevel, beste laezer, ’t geef nog ’n anger gezègkde dat op ‘sjöddele’ sjleit en wo veer neit blie van waere: “Ozelivvenheer haet èns aan ’m gesjöddeld”; ’n waarsjuwing in de vórm van ’n óngeval of ’n krenkde kriege. Tja, ich geluif in Ózelivvenheer en ich sjtaon geregeld mit Häöm in kóntak, mer dit geit mich ’n bitsjke te wied, es ich zo vrie maag zeen óm hie ètaegenin te gaon. Sjtèl uch èns veur, wieväöl waarsjuwinge zouwe veer neit kriege te verwirke? En dat jederdaag! Mien leif vrouw Maos, dao is gein beginne aan. Zo’n gezègkde hawwe de luuj zich vruiger neit houve te bedènke, tóchs uch ouch neit? Aevel, veer kènne ’t woord sjödde ouch nog in ’n gans anger beteikenis; godzijdank wil ich bekans zègke. De oetdrökking: “’ne oppe lamp sjödde”, of ouch ’n glaeske (beier) drènke. Noe laes ich in ’t bouk: ”Waat de boer neet kint,….”, van de sjriever Henk Thewissen, ’ne zéér interessante oetlèk euver dit gezègkde. Ich num dae gaer van häöm euver, want dit is de muite van ’t laeze waerd; ich mót hiebie gebroek make van zien sjriefwies in dialek en de sjtandaardtaal.

Sjöd ós nog ins ènne op de lamp
Waard, schenk nog eens in; breng nog een rondje bier. Een gezegde uit de tijd dat de herberg nog werd verlicht met een petrolslamp, ook wel sjtinkerd genoemd. De herbergier zorgde ervoor dat de sluitingstijd samenviel met het uitgaan van de lamp. Wilden de bezoekers daarna nog doorgaan met drinken, dan werd tegen hem gezegd: Sjöd mer nog ins get/ènne op de lamp. Veer sjödde oes nog ènne op de lamp of sjöd oes nog ènne op de lamp betekenen: een rondje brengen of een rondje geven. Hierop sluit de uitdrukking aan: iech gaon miech get olie (ènne)op de lamp sjödde betekent: ik ga een stevige pot bier drinken. Hierbij werd het sluitingsuur van het café opgerekt. (Bron: H. Thewissen, Wat de boer neet kint, …; gezegden en andere uitdrukkingen als spiegel van de volkscultuur en de cultuurhistorie in Limburg (2005).

Mit permissie bèste laezer, ich höb daen tied dat ich mich mit plezeier sjöldig maakde aan het oprekken van het sluitingsuur jaomer genóg achter mich ligke; mer waat gewaes is, is gewaes. Zo is dat en neit angesj.

Mit de kómplimènte,
Hein Bovendeaard       (geplaatsj in waekblaad De Trompetter)